تاثیر فناوری اطلاعات بر صنعت نشر

امروزه فناوری اطلاعات (IT) نقش مهم و قابل تأملی را در اکثر صنایع ایفا کرده به نوعی که شرکت‌ها وادار شده‌اند تا همگام و همراه با آن پیش روند تا از به اصطلاح قافله بازار عقب نمانند. در این بین سازمان یا شرکتی موفق خواهد بود که با هوشمندی مدیران خود، هر چه زودتر تغییرات را تشخیص داده تا اگر قادر به کسب سود از این وادی نبوده لااقل متحمل ضرر و زیان نشود.

صنعت نشر در این بین داستان متفاوتی دارد. در حال حاضر چالش‌هایی مانند گرانی بیش از حد کاغذ، سهم بزرگ واردات مواد اولیه، فرسودگی و قدیمی بودن دستگاه‌های چاپ، عدم واردات برخی از انواع کاغذها به دلیل تحریم، عقب ماندگی از تکنولوژی‌های روز دنیا، کاهش مخاطبین کتابخوان، کاهش جمعیت محصل در مقاطع مختلف و ... گریبانگیر این صنعت شده است. این چالش‌ها در کنار عدم قانون حق نشر و فراگیر شدن فضای مجازی، ناشران را به اجبار به سمت استفاده از تکنولوژی‌های جدید، تغییر فرآیند فروش سنتی، تدوین استراتژی‌های بازاریابی به‌روز، ارتباط بیشتر با خوانندگان و ... سوق می‌دهد و خواهد داد.

در ادامه، مقاله پژوهشی با عنوان «تأثیر فناوری‌های اطلاعاتی بر چاپ و نشر کتاب در ایران از نگاه ناشران» را مرور خواهیم کرد. پژوهش ذکر شده در فصل نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی سازمان کتابخانه‌ها به چاپ رسیده است که متن کامل آن در انتهای مطلب برای دانلود قرار داده می‌شود.

هدف اصلی پژوهش حاضر این است که با تکیه بر نظرهای ناشران و کارشناسان حوزه نشر، تأثیر فناوری‌های نوین اطلاعاتی بر صنعت نشر کتاب را در ابعاد مختلف در فرایند یا چرخه نشر مورد مطالعه و بررسی قرار دهد تا با دانستن واقعیت‌های موجود، بتوان نسبت به آینده صنعت نشر کشور بینش درستی پیدا کرد و از هم ‌اکنون آمادگی لازم را برای رویارویی با پدیده‌های احتمالی حاصل از تأثیر فناوری‌های اطلاعاتی نوین بر فرایند نشر ایجاد نمود.

داده‌های مورد نیاز از طریق پرسش‌نامه محقق‌ساخته‌ با طیف لیکرت جمع‌آوری شد که در آن نظر ناشران در پنج درجه ارزیابی گردید. جامعه ‌آماری شامل ناشران فعال بود که از بین آنان 500 ناشر به‌ عنوان نمونه انتخاب و برای آنها پرسش‌نامه ارسال شد. در نهایت، تجزیه‌ و تحلیل بر ‌روی 380 پرسش‌نامه دریافتی انجام پذیرفت. داده‌های گردآوری‌شده توسط نرم‌افزار SPSS تحلیل و برای انجام تحلیل آماری از آزمون‌های آماری t تک‌نمونه‌ای و فریدمن استفاده شد.

دیدگاه‌ها و نظرات ناشران در زمینه تحولات نشر کتاب در ایران نشأت‌گرفته از فناوری‌های نوین اطلاعاتی، که در پرسش پایانی و پرسش‌نامه پژوهش مطرح شده بود، نیز حاوی نکات بارز و مهمی است که می‌توان آنها را به ‌عنوان تهدید‌ها و فرصت‌های این پدیده در حوزه نشر دسته‌بندی کرد. تهدیدهای این حوزه شامل موارد زیر است:

ناشران عنوان کرده‌اند که فعالیت آنان در حوزه نشر الکترونیک تهی از قانون و مسائل حقوقی است و ممکن است حق مالکیت فکری در این شرایط رعایت نشود. این خلاً قانونی سبب بروز نابهنجاری‌هایی در فضای نشر الکترونیک شده که به‌تبع آن سرقت علمی و ادبی، کتاب‌سازی و از بین ‌رفتن حریم شخصی افراد به ‌عنوان یک رویه معمول رواج خواهد یافت. ضعف امنیت اطلاعات در شبکه نیز از مهم‌ترین عوامل بروز چنین رخدادهای منفی در نشر الکترونیک است.

از طرف دیگر، فشار مداخله و نظارت حکومتی در ممانعت از اشاعه اطلاعات الکترونیکی را نمی‌توان کتمان کرد. از نظر ناشران، نگاه امنیتی به پدیده نشر مدرن و نشر الکترونیک و نظارت‌های ممیزی از جانب سیستم‌های دولتی و حکومتی، فضا را برای فعالیت ناشران در این حوزه تنگ و پرخطر کرده است. برخی از ناشران از زاویه دیگر به این معضل نگریسته‌اند. از دید این گروه، نقش نظارتی دولت‌ بر نشر کتاب چاپی، عامل مهمی تلقی شده که سبب گسترش پدیده خودناشری و نشر الکترونیک در کشور شده است؛ به‌ شکلی که حتی با توجه به فواید اقتصادی آن و جلوگیری از هزینه‌های اضافی، می‌توان آن را یک فرصت برای نشر کشور برشمرد.

راهکار CRM صنعت نشر سامانه‌های مدیریت

آرای ناشران بر این نکته ظریف هم اشاره دارد که پدیدآورندگان در عصر ارتباطات و اطلاعات به‌ دلیل راحتی دسترسی به اطلاعات در فضای مجازی و شبکه‌ها، به‌جای تولید اطلاعات نو و دست اول، سمت‌وسوی فعالیت علمی و نگارشی خود را به جابه‌جایی اطلاعات معطوف داشته و به نشر کتاب‌های کم‌ارزش و گاه بی‌ارزش مبادرت می‌کنند. آنان همچنین رواج پدیده کتاب‌سازی را بی‌ربط به این پدیده نمی‌دانند.

پیشنهادهای کاربردی

در جهت کاستن از چالش‌های ناشران در مواجهه با پدیده فناوری‌های اطلاعاتی و همسو نمودن سیاست و خط‌ مشی ناشران با تحولات به‌وقوع‌ پیوسته در عصر حاضر که منجر به ظهور جنس و نوع متفاوتی از اطلاعات و محمل‌های اطلاعاتی و تنوع و گوناگونی رفتارها و نیازهای اطلاعاتی جامعه مخاطب شده است، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

1- نهادهای مرتبط با ناشران از قبیل وزارت ارشاد و اتحادیه ناشران کشور می‌توانند برای استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در جهت همگرایی لازم با نیازهای اطلاعاتی مخاطبان و ایجاد یک ارتباط منطقی و سازنده و تعاملی بین آنان، با برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی، فرهنگ تعاملی بین ناشران را ترویج دهند.

2- دوره‌ها و کارگاه‌هایی برای شناسایی ابزارها و امکانات فناوری‌های اطلاعاتی توسط ناشران که به نوعی با نشر و تولید محتوا در ارتباط هستند، توسط نهادهای ذی‌ربط برگزار گردد.

3- لزوم بستر‌سازی و ایجاد زیرساخت‌های لازم توسط نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با نشر به‌منظور استفاده ناشران از ظرفیت‌های فناوری‌های نوین اطلاعاتی برای تولید کتاب در اشکال غیرچاپی مانند کتاب‌های الکترونیکی، کتاب‌های گویا و چندرسانه‌ای.

4- ناشران خود می‌توانند با بهره‌گیری از آموزه‌های کارگاه‌ها و دوره‌های موضوع بند 2 بالا، از ظرفیت فناوری‌های اطلاعاتی در جهت بهبود کسب‌وکار نشر از جمله در تبلیغ، بازاریابی، توزیع و فروش محصولات نشر استفاده کنند.

جهت مشاهده و دانلود فایل کامل این پژوهش کلیک نمایید.